Περιβαλλοντική αξιολόγηση του πρώτου τριμήνου της νέας Κυβέρνησης
Θετικές, αλλά σίγουρα όχι επαρκείς και με ανησυχητικές διχογνωμίες για σημαντικά θέματα, κρίνονται από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς οι μέχρι σήμερα πρωτοβουλίες της Κυβέρνησης για την προστασία του περιβάλλοντος.
Με βάση το κείμενο «100 μέρες για το περιβάλλον – Προτάσεις του WWF Ελλάς προς την Κυβέρνηση της 5ης Οκτωβρίου 2009», το WWF Ελλάς προχώρησε σε αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του πρώτου τριμήνου της νέας κυβέρνησης. Παρά το γεγονός ότι τρεις μήνες δεν αποτελούν επαρκές χρονικό διάστημα για γενναίες πρωτοβουλίες στον μέχρι πρότινος πολιτικά απαξιωμένο τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, οι 100 ημέρες απέκτησαν συμβολική σημασία κατά τη διάρκεια των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου του 2009. Σίγουρα επίσης, παρέχουν ικανό χρόνο για σημαντικές και ενδεικτικές των προθέσεων παρεμβάσεις.
Η θέσπιση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, το οποίο είναι απαγκιστρωμένο από τα δημόσια έργα, χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα σημαντική παρέμβαση για την προστασία του περιβάλλοντος της χώρας. Ωστόσο, η ανταπόκριση της Κυβέρνησης στο ώριμο πλέον αίτημα της κοινωνίας για τη θέσπιση του Υπουργείου, δεν αναιρεί το γεγονός ότι πολλά οργανωτικά και διοικητικά ζητήματα εκκρεμούν. Επίκαιρες παραμένουν οι επισημάνσεις του WWF Ελλάς ότι η θέσπιση ενός Υπουργείου Περιβάλλοντος δεν αποτελεί πανάκεια, αλλά ένα μόνο βήμα για την αναμόρφωση και ενίσχυση της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης της χώρας.
Όπως δηλώνει ο Δημήτρης Καραβέλλας, Διευθυντής του WWF Ελλάς, «καταγράφουμε πολλά θετικά και αξιέπαινα για το επί δεκαετίες πολιτικά απαξιωμένο περιβάλλον. Δε φτάνουν όμως. Η περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη θέλει γενναίες παρεμβάσεις σε όλους τους τομείς, απαιτεί στροφή από το κλασικό αναπτυξιακό οικονομικό πρότυπο που αγνοεί το περιβαλλοντικό του κόστος και επιφυλάσσει αρκετές συγκρούσεις».
Όπως διαπιστώθηκε κατά τη διάρκεια αυτών των τριών μηνών, αλλά και από τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει το νομοσχέδιο για τις καμένες εκτάσεις της Αττικής που συζητείται αυτές τις μέρες στη Βουλή, η απαραίτητη συναίνεση για οικολογικά βιώσιμη ανάπτυξη δεν είναι καθόλου δεδομένη, ούτε καν στο πλαίσιο της ίδιας της Κυβέρνησης. Επίσης ανησυχητική διχογνωμία έχει σημειωθεί και εξελίσσεται σε σχέση με το οικονομικά και περιβαλλοντικά αυτοκτονικό έργο της εκτροπής του Αχελώου.
«Η προσήλωση σε μια αταλάντευτη πορεία οικολογικά βιώσιμης ανάπτυξης δοκιμάζεται με τη στάση και τον κυβερνητικό συντονισμό σε κρίσιμα και συγκρουσιακά θέματα, όπως η εκτροπή του Αχελώου και η προστασία των καμένων δασών από την αυθαίρετη δόμηση. Σε τέτοια θέματα περιμένουμε από την κυβέρνηση να δείξει αποφασιστική και ενιαία στάση», καταλήγει ο κ. Καραβέλλας.
Ενέργεια και κλιματική αλλαγή: Δημόσια δέσμευση του Πρωθυπουργού για μείωση εκπομπών κατά 40% έως το 2020 δεν υπήρξε. Θετική όμως κρίνεται η στάση και η ενεργή συμμετοχή της Κυβέρνησης στη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης. Ως ένα σπουδαίο βήμα κρίνεται η έναρξη διαβούλευσης για τη θεσμοθέτηση του πολυπόθητου Κανονισμού Ενεργειακής Αποδοτικότητας Κτιρίων και τη θέσπιση ενεργειακής επιθεώρησης κτιρίων. Εκκρεμεί ωστόσο η παύση δημοπράτησης των λιγνιτικών πεδίων στη Φλώρινα, τη Δράμα και την Ελασσόνα. Παρότι κρίνεται πολύ θετικά η πρόθεση της Κυβέρνησης να επιταχύνει την προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προβληματίζει το υπό δημόσια διαβούλευση σχετικό νομοσχέδιο, τόσο ως προς τη λειτουργικότητά του, όσο και ως προς τη συμβατότητά του με το νομολογιακό κεκτημένο για την προστασία του φυσικού χώρου. Επίσης, αν και αντιμετωπίζεται θετικά η παύση του προβληματικού προγράμματος απόσυρσης παλαιών οχημάτων, θα περίμενε κανείς την ορθολογικοποίηση των τελών κυκλοφορίας βάσει των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και όχι της ηλικίας και του κυβισμού των οχημάτων, παράλληλα με την εκπόνηση ενός συνεκτικού σχεδίου μείωσης των εκπομπών από τον τομέα των μεταφορών.
Βιοποικιλότητα: Η δημιουργία ομάδας εργασίας για την επεξεργασία του σχεδίου Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα που τέθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ σε διαβούλευση το καλοκαίρι του 2009 κρίνεται ως θετική πρωτοβουλία. Θετικά επίσης κρίνεται και η διαμόρφωση άτυπης ομάδας εργασίας μεταξύ των συνεργαζόμενων 10 περιβαλλοντικών οργανώσεων που κατέθεσαν τον Νοέμβριο του 2009 κοινή πρόταση για ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο προστασίας του βιολογικού πλούτου της χώρας και των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΚΑ, με στόχο την περαιτέρω επεξεργασία της πρότασης αυτής. Υπενθυμίζεται πως εκκρεμεί η θεσμική θωράκιση των περισσότερων προστατευόμενων περιοχών με τα απαραίτητα προεδρικά διατάγματα και η ανασυγκρότηση της Επιτροπής «Φύση», που παραμένει ανενεργή από το 2005. Πολύ θετική εξέλιξη ήταν επίσης και η συνάντηση των τριών πρωθυπουργών που διοργανώθηκε με ελληνική πρωτοβουλία στην Πρέσπα που προχωρά την τριμερή συμφωνία του 2000 για τριεθνή συνεργασία με στόχο την προστασία και την περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.
Δασοπροστασία: Ως εξαιρετικά θετική αντιμετωπίζεται η θεσμική συστέγαση της Γ.Γ. Δασών στο ΥΠΕΚΑ, αν και εκκρεμεί η λειτουργική ένταξη και ο συντονισμός με τις λοιπές υπηρεσίες περιβάλλοντος, χωροταξίας και ενέργειας. Επίσης, ως κατ’ αρχήν θετικό, αλλά σίγουρα όχι επαρκές, κρίνεται το νομοσχέδιο για την προστασία των καμένων εκτάσεων της Αττικής που υποβλήθηκε από το Υπουργείο ΠΕΚΑ στη Βουλή. Σημαντική τέλος, είναι η λειτουργία ομάδας συνεργασίας των υπουργείων ΠΕΚΑ και Προστασίας Πολίτη για την προετοιμασία σχεδίου προστασίας των δασών από τις πυρκαγιές. Με προβληματισμό αντιμετωπίζεται η απουσία οποιασδήποτε επιπλέον ανακοίνωσης για τη σύνταξη των δασικών χαρτών και του δασολογίου για το σύνολο της επικράτειας πέρα από τη σύντομη αναφορά στις προγραμματικές δηλώσεις της Υπουργού ΠΕΚΑ στη Βουλή με την ανάληψη των καθηκόντων της.
Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος: Θετικά αντιμετωπίζεται η διαμόρφωση από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ προτάσεων προς την ΕΕ για ένταξη τριών θαλάσσιων περιοχών στο δίκτυο Natura 2000, αν και σίγουρα ο αριθμός αυτός δεν είναι επαρκής. Με προβληματισμό αντιμετωπίζεται όμως, η ασάφεια που υπάρχει σχετικά με το χρονοδιάγραμμα ενίσχυσης του Εθνικού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης (αρμοδιότητα του Λιμενικού Σώματος) και τη θέσπιση προστατευόμενων περιοχών για την αλιεία (αρμοδιότητα ΥΠΑΑΤ).
Προστασία των υδάτινων πόρων: Θετικά αντιμετωπίζεται ο ορισμός Ειδικού Γραμματέα Υδάτων. Σαφώς θετική επίσης ήταν η άμεση ανταπόκριση της Υπουργού ΠΕΚΑ κυρίας Μπιρμπίλη στην καταγγελία οργανώσεων για τα σχέδια μεταφοράς νερού από τον ποταμό Αώο στη λίμνη Ιωαννίνων και η άμεση ακύρωσή τους. Εκκρεμεί η σύγκληση του Εθνικού Συμβουλίου Υδάτων, της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων και η επίσπευση της διαδικασίας κατάρτισης των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής. Προβληματισμό παρόλα αυτά, προκάλεσε η ασαφής στάση της Κυβέρνησης στο ζήτημα της εκτροπής του Αχελώου, θέμα που ήλθε στην επιφάνεια με αφορμή τη συζήτηση στο Συμβούλιο της Επικρατείας αίτησης των συνεργαζόμενων περιβαλλοντικών οργανώσεων για αναστολή των έργων. Θετική πάντως είναι η δέσμευση της Υπουργού ΠΕΚΑ για διαμόρφωση σχεδίου ολοκληρωμένης διαχείρισης του υδάτινου δυναμικού της Θεσσαλίας, μέσα από ανοιχτή διαβούλευση.
Διαχείριση απορριμμάτων: Κατ’ αρχήν θετικά αντιμετωπίζεται το σχέδιο νόμου που κατατέθηκε από το ΥΠΕΚΑ στη Βουλή για την εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων. Στις σημαντικές εκκρεμότητες περιλαμβάνονται οι αργές διαδικασίες χωροθέτησης των απαραίτητων μονάδων εναλλακτικής διαχείρισης.
Ατμοσφαιρική ρύπανση και αστικό περιβάλλον: Θετικά αντιμετωπίζεται η δημόσια ανακοίνωση από τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων για ακύρωση της δημοπράτησης των νέων αυτοκινητοδρόμων Αττικής, έργο που επεφύλασσε κρίσιμη υποβάθμιση του Υμηττού. Επίσης θετική είναι η δέσμευση της Υπουργού ΠΕΚΑ για διαμόρφωση νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας. Εκκρεμεί η επίσημη απόσυρση του εξαιρετικά προβληματικού σχεδίου ΠΔ για τον Υμηττό που είχε θέσει σε διαβούλευση το ΥΠΕΧΩΔΕ.
Χωροταξία – Πολεοδομία: Απογοητευτική κρίνεται η μη ανάκληση της ΚΥΑ έγκρισης του ειδικού χωροταξικού για τον τουρισμό, δεδομένων των προεκλογικών εξαγγελιών της Κυβέρνησης. Επιπροσθέτως, προβληματισμό προκαλεί η ασάφεια των κυβερνητικών προθέσεων ως προς το ισχύον Εθνικό Χωροταξικό και η σιωπή σχετικά με την ανάγκη για σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης.
Περιβαλλοντική διακυβέρνηση: Η συστέγαση των δασών και συνολικά της βιοποικιλότητας κάτω από το νέο Υπουργείο ΠΕΚΑ και η πρωτοβουλία για σύσταση ειδικής υπηρεσίας κατεδάφισης αυθαιρέτων αντιμετωπίζεται ως εξαιρετικά θετική εξέλιξη. Επίσης, κατ’ αρχήν θετικά κρίνεται η πολιτική συστέγαση της ενέργειας με το περιβάλλον, υπό το νέο υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, μένει όμως να αποδειχθεί στην πράξη ότι τελικά δεν θα παραμεριστεί το περιβάλλον προς όφελος των συμβατικών και ρυπογόνων μορφών ενέργειας. Η ασάφεια ως προς το οργανόγραμμα και τη λειτουργική ένταξη των νέων υπηρεσιών και την αναδιάρθρωση των υπηρεσιών του παλιού ΠΕ.ΧΩ. δημιουργεί προβληματισμό. Προβληματισμό επίσης δημιουργεί η καθυστέρηση ορισμού Γενικού Γραμματέα Περιβάλλοντος και Ειδικού Γραμματέα Δασών, καθώς και η ασάφεια σχετικά με το ενδεχόμενο εμπλουτισμού της δασικής υπηρεσίας με το προσωπικό της υπό κατάργηση Αγροφυλακής. Επίσης, μένει να επιβεβαιωθεί ότι η θέσπιση Ειδικής Γραμματείας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποτελεί ένδειξη για την αναβάθμιση των μηχανισμών ελέγχου. Εμμένουμε ωστόσο στην ανάγκη η Γραμματεία να αποτελέσει ανεξάρτητη αρχή. Τέλος, με ενδιαφέρον αναμένεται η δημοσιοποίηση πρότασης του ΥΠΕΚΑ για δημιουργία «Πράσινου Ταμείου» και κατάργηση του ΕΤΕΡΠΣ.
Περισσότερες πληροφορίες:
Θεοδόρα Νάντσου, Συντονίστρια Περιβαλλοντικής Πολιτικής WWF Ελλάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου