Μνήμη, ιστορία, περιβάλλον, πράσινη ανάπτυξη

Το πρόγραμμα που παρουσιάζουμε σήμερα είναι ένα Πιλοτικό πρόγραμμα πράσινης ανάπτυξης της συνοριακής περιοχής του Νομού Σερρών, που βασίζεται σε στοιχεία του περιβαλλοντικού της πλούτου, του αρχιτεκτονικού της αποθέματος, της ιστορικής της μνήμης και των αναπτυξιακών της δυνατοτήτων. Περιλαμβάνει:
 Αναβάθμιση της οχυρωματικής συνοριακής γραμμής σε σύγχρονο αξιοθέατο, στο πρότυπο της «Γραμμής Μαζινώ»
 Τουριστικές, εκπαιδευτικές, συνεδριακές, πολιτιστικές δράσεις
 Διασύνδεση της ζώνης των οχυρών με την νέα της μορφή με το σύνολο των δυνατοτήτων της περιοχής (αγροτουρισμός, ιαματικός τουρισμός, διασυνοριακές ανταλλαγές και δράσεις)
 Ολιστική διαχείριση απορριμμάτων, υδάτινων πόρων, ενεργειακών αναγκών κλπ
Η περιοχή και η σημασία της
Η οχυρωματική γραμμή στα βόρεια του Νομού Σερρών είναι μέρος των οχυρώσεων που έγιναν γνωστές ως «Γραμμή Μεταξά» και εκτείνονται έως και την Θράκη. Αποτελούν το Δυτικό τμήμα του συνολικού οχυρωματικού έργου και περιλαμβάνουν ένα σύνολο οχυρωματικών έργων και θέσεων, που εκτείνονται σε ένα πλάτος περίπου 38 χιλιομέτρων (σε ευθεία γραμμή) εντός του νομού. Περιλαμβάνει από τα Δυτικά προς τα Ανατολικά τα ακόλουθα οχυρά:
• Περιοχή Μπέλες: Ποποτλίβιτσα, Ιστιμπέη, Κελκαγιά, Αρπαλούκι, Παληουριώνες
• Περιοχή Αγκίστρου: Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη
Η οχυρωματική γραμμή επόπτευε την στρατηγικής σημασίας κοιλάδα του Στρυμόνα
Διαχρονικής σημασίας η στρατηγική της θέση, καθώς στην περιοχή έχουμε πολεμική δράση σε όλη την διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου, καθώς και στην περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στην ευρύτερη περιοχή περιλαμβάνονται
 Το πεδίο της μάχης του Κλειδίου
 Τα βυζαντινά λουτρά Αγκίστρου και το γεωθερμικό τους πεδίο
 Ο νεολιθικός οικισμός Τοπόλνιτσα
 Η μαγευτική κοιλάδα του Στρυμόνα και η Κερκίνη
Ιστορική μνήμη
Είναι παγκόσμιας σημασίας η μάχη των οχυρών τον Απρίλιο του 1941, διότι αποτέλεσε την πρώτη σοβαρή αντίσταση στους Ναζί, αναπτέρωσε το ηθικό των Συμμάχων και καθυστέρησε την εκδήλωση της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα» δίνοντας ευκαιρία αντίστασης στην Σοβιετική Ένωση έναντι του άξονα.
Αναγνωρισμένη και από τους αντιπάλους η ηρωική αντίσταση στα οχυρά, αποτελεί εξαίρετο παράδειγμα αυτοθυσίας για την πατρίδα και την ελευθερία!
Ταυτόχρονα η οχύρωση της ζώνης συνιστά ξεχωριστό μνημείο οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, άξιο ειδικής μελέτης και συσχέτισης με άλλα ομοταγή αρχιτεκτονήματα.
Η σημερινή κατάσταση
Ανύπαρκτη είναι πλέον σήμερα η στρατιωτική σημασία των οχυρών, λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων (οι Βαλκανικές χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση κλπ) αλλά και της αλλαγής των στρατιωτικών τεχνικών άμυνας
Ταυτόχρονα περιορισμένη παραμένει η προσβασιμότητα και η επισκεψιμότητα στους ιστορικούς αυτούς χώρους, ενώ καραδοκεί και ο κίνδυνος απαξίωσης του αποθέματος
Από τα ανωτέρω προκύπτει η ανάγκη για συστηματική συντήρηση, μελέτη, παρουσίαση, σύνδεση με το παρόν και με άλλα ομοταγή οχυρωματικά έργα των οχυρών, ώστε πλέον να ...οχυρώνουν την ανάπτυξη, συνδεόμενα λειτουργικά με τις παραγωγικές δυνατότητες της περιοχής και δίνοντας ένα νέο έναυσμα για την συνολική ανάπτυξή της.
Τι γίνεται αλλού
Η πόλη του Verdun πραγματοποιεί τεράστιες εισπράξεις από την γειτνίαση με την γραμμή Μαζινώ, με το περίφημο δίκτυο υπόγειων στοών, πολυβολείων κλπ
Δέχεται πολυάριθμες επισκέψεις από όλον τον κόσμο. Κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται αναπαραστάσεις των μεγάλων μαχών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και όλο τον χρόνο πολλές δεκάδες τακτικών και έκτακτων εκδηλώσεων, καθιστώντας την πόλη και τα οχυρά πόλο έλξης τουριστών. Με τα χαρακτηριστικά αυτά αποτελεί ατμομηχανή της τουριστικής βιομηχανίας όλης της περιφέρειας

Οι δραστηριότητες στο μνημειακό σύμπλεγμα του Verdun: Ποικιλία ενδιαφερόντων για όλους!
Μεταξύ άλλων, υλοποιούνται
 Οργανωμένες επισκέψεις με ξενάγηση για μεμονωμένα άτομα, για οικογένειες και για Σχολεία, με ειδικό παιδαγωγικό πρόγραμμα.
 Μόνιμες, επετειακές και ειδικές εκθέσεις
 Επιστημονικά συνέδρια
 Αναπαραστάσεις των μαχών (την καλοκαιρινή περίοδο) με κομπάρσους, στολές εποχής και συστήματα «ήχος και φως»
 Βιβλιοθήκη και Κέντρο Τεκμηρίωσης
 Η πόλη δεν έχει πάνω από 25.000 κατοίκους
 Βασικός αιμοδότης της οικονομίας της είναι το οχυρό!
 Όλα οδηγούν στο οχυρό και στα εκθεσιακά και άλλα στοιχεία του!



Οι δυνατότητες της δικής μας περιοχής: Ολιστική αντιμετώπιση!
 Οχυρωματική γραμμή Ρούπελ και Ιστίμπεη: Συντήρηση, μελέτη, ανάδειξη, προβολή ως ενιαίου όλου
 Πεδίο μάχης του Κλειδίου: Ανάδειξη, παρουσίαση, τοπική υποδομή
 Λουτρά Αγκίστρου: Ανάδειξη, σύνδεση με το όλο και προβολή
 Γεωθερμικό πεδίο της περιοχής: ευκαιρία για ενεργειακή αξιοποίηση
 Βυζαντινό Σιδηρόκαστρο
 Προϊστορικοί οικισμοί: ανάδειξη και προβολή
 Οικοσύστημα Στρυμόνα, Κερκίνης, Μπέλες, Ορβήλου: ανάδειξη και προβολή του συνόλου τους και όχι τμηματικά.
Με τις προϋποθέσεις αυτές η περιοχή μετατρέπεται σε υψηλού επιπέδου τουριστικό προορισμό, όπου ο επισκέπτης έχει πολλά να δει και να κάνει, οπότε εξασφαλίζεται η επανάληψη της επίσκεψης.

Οχυρά: Ένα πολύπλοκο σύμπλεγμα!
Σήμερα τα οχυρά είναι ένα ασύνδετο και ακατανόητο σύμπλεγμα ανενεργών στρατιωτικών εγκαταστάσεων, που χρειάζονται ειδική φροντίδα, συντήρηση και ανάδειξη, αν θέλουμε να τα μετατρέψουμε σε λειτουργικό σύνολο και τουριστικό προορισμό.

Τι πρέπει να γίνει στα οχυρά
 Συστηματική συντήρηση, φωτισμός και σήμανση κάθε οχυρωματικού συνόλου (ολικό πλάτος 38 χιλιομέτρων σε ευθεία γραμμή)
 Οδικό δίκτυο και δίκτυο μονοπατιών, για την πρόσβαση των επισκεπτών.
 Ελαφρές δομές διαχείρισης, εστίασης, βιβλιοθήκης, αμφιθεάτρου, πωλητηρίων, χώρων στάθμευσης κλπ
 Υποδομές φιλοξενίας (ενδεχομένως και σε κάποιο από τα οχυρά – βιωματικός τουρισμός)
 Δίκτυο ομβρίων και ακαθάρτων υδάτων
 Σύστημα αποκομιδής και διαχείρισης απορριμμάτων
 Ασύρματο ηλεκτρονικό δίκτυο, που μέσω διαδικτύου θα παρέχει ένα πλήθος υπηρεσιών στους επισκέπτες και στην ίδια την διαχείριση του χώρου.
Δραστηριότητες στα οχυρά!
 Ετήσιες εκδηλώσεις τιμής και μνήμης
 Ομαδικές επισκέψεις και ξεναγήσεις στο σύνολο ή σε σημεία της γραμμής
 Ημερήσιες παραστάσεις με την χρήση ειδικών εφέ για την Μάχη των Οχυρών
 Αναπαράσταση της Μάχης των Οχυρών με κομπάρσους, οχήματα και αεροσκάφη εποχής κάθε τέσσερα χρόνια
 Επιστημονικά συνέδρια για την Μάχη των Οχυρών, την οχυρωματική τεχνική, την πράσινη ανάπτυξη κλπ
 Αθλητικές δραστηριότητες (πεζοπορία, ορειβασία, ποδήλατο κλπ)
 Εκδηλώσεις πολιτισμού
Δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή
 Συστηματικές ξεναγήσεις στον ρου του Στρυμόνα και στην Κερκίνη
 Αναπαράσταση της μάχης του Κλειδίου ανά τέσσερα χρόνια και ελαφριά υποδομή για την μόνιμη παρουσίασή της στους επισκέπτες
 Αγροτουριστικές δράσεις
 Προώθηση τοπικών προϊόντων
 Πολιτιστικές εκδηλώσεις, τοπικές και διεθνείς
 Αθλητικές δραστηριότητες στην φύση
Τα οφέλη από την αναπτυξιακή διαχείριση της ιστορικής μνήμης
 Ποιοτικός τουρισμός: Οι επισκέψεις στα οχυρά, η ορειβασία, οι διαδρομές πεζοπορίας και ορεινού ποδηλάτου, ο θεραπευτικός τουρισμός, τα διεθνή επιστημονικά συνέδρια, οι αναπαραστάσεις μαχών θα εξασφαλίσουν ροή τουριστών όλο τον χρόνο, οι οποίοι θα ξέρουν τί θέλουν και θα σέβονται τον τόπο που τους φιλοξενεί!
 Θέσεις εργασίας: η διοίκηση, η συντήρηση, η φύλαξη, η ξενάγηση, οι παράπλευρες τουριστικές και αγροτουριστικές δραστηριότητες διαμονής, εστίασης, τουριστικών ειδών κλπ θα εξασφαλίσουν υγιείς και βιώσιμες θέσεις εργασίας στον τοπικό πληθυσμό.
 Διαφύλαξη του περιβάλλοντος: Τόσο ο αρχικός σχεδιασμός και η υλοποίηση των απόλυτα αναγκαίων κατασκευών, όσο και όλες οι δραστηριότητες στον ευρύτερο χώρο θα υλοποιηθούν με βάση τις αρχές της πράσινης ανάπτυξης, που διαφυλάσσει το περιβάλλον αποτελεσματικά, με τα μάτια στο μέλλον.
 Διεθνείς συνεργασίες: Ένα πρόγραμμα τέτοιας εμβέλειας είναι προφανές ότι απαιτεί και προωθεί συνεργασίες με την βουλγαρική πλευρά, με αντίστοιχα μνημεία (Verdun κλπ), με την γερμανική πλευρά, με επιστημονικά ινστιτούτα και ερευνητικά κέντρα κλπ. Ακόμη η πιστοποίηση του προγράμματος ως πράσινης επένδυσης θα δημιουργήσει συνέργειες με τους αρμόδιους φορείς του εξωτερικού, ενώ αργότερα θα μπορούμε να εξάγουμε την σχετική τεχνογνωσία στην Ελλάδα και στον κόσμο.
 Κτήση εμπειρίας: πολύ σημαντικό αναπτυξιακό όφελος για τους αιρετούς, για τους υπαλλήλους, για τους ιδιώτες επενδυτές που θα εμπλακούν με το έργο.
 Κοινοτικές επιδοτήσεις παραγωγικού χαρακτήρα: Οι «πράσινες επενδύσεις», οι επενδύσεις στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, οι διεθνείς συνεργασίες για τον πολιτισμό και την οικολογία, οι αδελφοποιήσεις κλπ, επιδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους φορείς!
 Διασφάλιση ποιότητας και βιωσιμότητας: Ήδη αναφερθήκαμε την πιστοποίηση τόσο των κατασκευών όσο και των πρακτικών λειτουργίας, ενώ τεράστια θα είναι τα πολλαπλασιαστικά οφέλη και από την χρήση ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην διαχείριση των έργων.
Τί πρέπει να κάνουμε!
 Να καταγράψουμε, συντηρήσουμε και αναδείξουμε το σύνολο του ιστορικού και μνημειακού αποθέματος
 Να συνδέσουμε μεταξύ τους ιστορία, οικολογία, τοπική παραγωγή
 Να δημιουργήσουμε κατάλληλο σχήμα διαχείρισης
 Να μελετήσουμε και ενοποιήσουμε λειτουργικά τις χρήσεις γης και χώρων (αγροτικές και δασικές εκτάσεις, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αρχαιολογικοί χώροι κλπ)
 Να αναβαθμίσουμε ποιοτικά τις υποδομές πρόσβασης και φιλοξενίας και να δημιουργήσουμε νέες
 Να σχεδιάσουμε την οικολογική διαχείριση των απορριμμάτων
 Να σχεδιάσουμε την κάλυψη του χώρου από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και με ασύρματο ηλεκτρονικό δίκτυο
 Το σύνολο των δράσεων να πιστοποιηθεί ως πράσινη επένδυση
Το σύμπλεγμα των οχυρών πρέπει:
 Να αντιμετωπισθεί ως ιστορικό μνημείο και ως μνημείο οχυρωματικής αρχιτεκτονικής
 Να διευθετηθεί το συνολικό τοπίο του και να αποτελέσει ενιαίο όλο, με σεβασμό στο περιβάλλον
 Να συντηρηθεί και να σημανθεί κατάλληλα, ώστε να μπορεί να δέχεται συστηματικά επισκέψεις
 Να δημιουργηθούν ελαφρές υποδομές διοίκησης, βιβλιοθήκης, παρουσιάσεων, εκδηλώσεων, προβολών και τεκμηρίωσης
 Να αλλάξει το δόγμα ασφάλειας του συνόλου των εγκαταστάσεων
 Να προσαρμοσθούν κατάλληλα οι υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων και αποβλήτων
 Να προσαρμοσθούν κατάλληλα τα δίκτυα προμήθειας και διαχείρισης ενέργειας
 Να συνδεθεί λειτουργικά με το σύνολο της τοπικής παραγωγής
Στόχος μας η τουριστική κίνηση και η ανάπτυξη της περιοχής όλο τον χρόνο!
Πιστοποίηση και ηλεκτρονική διακυβέρνηση
 Το σύνολο των δράσεων (κατασκευές, υποδομές, συγκοινωνία, διαχείριση απορριμμάτων, επιχειρηματικές δράσεις και πρακτικές κλπ) θα πρέπει να πιστοποιηθούν από κατάλληλο οργανισμό ως «πράσινες επενδύσεις»
 Η περιοχή θα καλυφθεί με ασύρματο ηλεκτρονικό δίκτυο επικοινωνιών, ώστε η ασφάλεια, η πρόσβαση, οι ξεναγήσεις, η διαμονή, η διαχείριση της ενέργειας και των αποβλήτων να τυγχάνουν ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
 Η πιστοποίηση και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση θα ανεβάσουν την χρηματοδοτική πιστοληπτική ικανότητα και θα διασφαλίσουν την βιωσιμότητα του εγχειρήματος
Τεχνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές μελέτες
Προκειμένου το εγχείρημα να επιτύχει, θα πρέπει να εκπονηθούν μελέτες που να δίνουν
 Κόστη (οικονομικά, περιβαλλοντικά, συγκοινωνιακού φόρτου κλπ)
 Οφέλη
 Συνέργειες με το σύνολο της τοπικής οικονομίας (αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, γεωθερμία, τουρισμός κλπ)

Απαραίτητες συνέργειες για την ολοκλήρωση του εγχειρήματος!
 Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού
 Επιχειρηματική κοινότητα, τοπική, εθνική διεθνής!
 Κοινωνία των πολιτών: Σύλλογοι κλπ
 Διεθνείς συνεργασίες: Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία κλπ
 Συναρμόδια Υπουργεία
Χρηματοδότηση
Το εγχείρημα, εφ’ όσον σχεδιασθεί κατάλληλα, θα μπορέσει να έχει ευρύτατη χρηματοδότηση από τις ακόλουθες πηγές:
 ΕΣΠΑ – Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς
 ΠΕΠ (Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα) Μακεδονίας – Θράκης
 Life+ (Ευρωπαϊκά Προγράμματα διακρατικού προσδιορισμού)
 Αναπτυξιακός Νόμος
 Ιδιωτική Πρωτοβουλία
Η μνήμη είναι ευκαιρία για ένα άλλο μέλλον!
 Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του προγράμματος είναι εφικτά
 Εμείς θα επιλέξουμε αν τα παιδιά μας θα έχουν προοπτική στον τόπο τους και ποιας ποιότητας ζωή θα ζήσουν!
 Είναι στο χέρι μας!
 Η πράσινη ανάπτυξη ξεκινάει από τα Σέρρας!