Η Ευρώπη ως τοποστρατηγικό νοητικό σχήμα

Γράφει ο διδάκτορας Ν. Λυγερός

Η μελέτη του χώρου μέσω των δυναμικών συστημάτων της μορφοκλασματικής ανάλυσης και των νοητικών σχημάτων της τοποστρατηγικής, δεν έχει εφαρμογές μόνο σε τοπικό επίπεδο αλλά και σε ολικό. Το νοητικό σχήμα της βαλκανιοποίησης, το οποίο εφαρμόζεται στα Βαλκάνια, στον Καύκασο αλλά και στο δυνητικό Κουρδιστάν, αναδεικνύει τη συμβολή ενός τριπλού δυναμικού σημείου επαφής, όπου υλοποιούνται τριβές λόγω των τριών δεξαμενών έλξης των ισχυρών ελκυστών που περικυκλώνουν το χώρο της μελέτης μας. Η πρώτη εντύπωση, η οποία είναι βέβαια εσφαλμένη είναι ότι το κέντρο αυτού του δυναμικού τριγώνου δεν μπορεί να είναι σταθερό. Ο αλγόριθμος του Newton, όταν εφαρμόζεται σε μια τέτοια περιοχή του επιπέδου του Gauss, αποδεικνύει ότι τα σύνορα των τριών δεξαμενών έλξης είναι απαραίτητα μορφοκλασματικά κι η έννοια του μετώπου σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι μία γραμμική γενίκευση της πιο απλής περίπτωσης με δύο δεξαμενές έλξης. Η τροποποίηση της δράσης των τριών ελκυστών δεν αλλάζει ουσιαστικά την τοπολογία των συνόρων. Κατά συνέπεια, αν κι αυτή η ενδιάμεση περιοχή δεν συμπεριλαμβάνει ένα χώρο μεγάλων διαστάσεων, έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει τη δομή της διαχρονικά. Είναι μια παραλλαγή του αστρονομικού φαινομένου που βλέπουμε πάνω στην τροχιά του Δία. Ο Ήλιος με τον πλανήτη Δία δημιουργούν διάφορα σημεία του Lagrange, από τα οποία μερικά έχουν μια σημαντική ανθεκτικότητα ως προς τη δράση του διπλού συστήματος. Δημιουργούνται σημεία ευστάθειας σε μικρές περιοχές. Ο περιορισμός του χώρου εξασφαλίζει μια μεγάλη διάρκεια στο πλαίσιο του χρόνου. Έτσι, όταν εξετάζουμε τα Βαλκάνια, αναρωτιόμαστε πάντα πώς είναι δυνατόν να έχουν τόσα προβλήματα χώρες που υπάρχουν σ’ ένα τόσο μικρό χώρο. Στην πραγματικότητα, το ερώτημα που θέτει η γεωστρατηγική είναι πώς διατηρούνται σε τόσο μεγάλη χρονική απόσταση αυτές οι μικρές οντότητες. Το πλαίσιο της τοποστρατηγικής, το οποίο δεν εξετάζει τις χωρικές αποστάσεις, δίνει μια κομψή λύση. Η εσωτερική δομή έχει μια τοπολογική ευστάθεια και κατά συνέπεια δίνει τη δυνατότητα στρατηγικών επιβίωσης. Οι εσωτερικές τριβές που ανέλυσε ο Clausewitz υπάρχουν κι οι τρείς ελκυστές δεν μπορούν να τις αποφύγουν. Είναι οι ίδιες, οι οποίες μέσω των προβλημάτων που δημιουργούν, επιτρέπουν την ύπαρξη οντοτήτων. Το παράδοξο αυτού του νοητικού σχήματος προέρχεται από τις απαιτήσεις που παράγει. Το εσωτερικό του τριπλού συστήματος είναι σταθερό, ως προς τη διάρκεια, μόνο και μόνο αν αυτή η περιοχή παραμείνει μικρή σε σχέση με τις τρεις δεξαμενές έλξης. Διότι, στην ουσία δεν είναι παρά μόνο τα σύνορα του τριπλού συστήματος. Με άλλα λόγια, η ύπαρξη κι η διάρκεια των παραδειγμάτων του τύπου Βαλκάνια ή Καύκασος οφείλεται στον περιορισμό του χώρου. Το ίδιο φαινόμενο εξηγεί και τις δυσκολίες ύπαρξης του δυνητικού Κουρδιστάν, ενώ ο πληθυσμός του αποτελείται από 20 εκατομμύρια Κούρδους. Με το ίδιο φαινομενικό παράδοξο, μπορούμε να εξετάσουμε και την Ευρώπη. Ως Ευρωπαίοι συχνά επικεντρωνόμαστε στα προβλήματά μας και τις τριβές μας, δίχως να συνειδητοποιούμε ότι αποτελούν τους λόγους ύπαρξής μας πάνω στην υδρόγειο. Κάνουμε επίσημα τεράστιες προσπάθειες σύγκλισης ενδιαφερόντων και βέβαια συμφερόντων. Αμφιταλαντευόμαστε, διότι δεν βρίσκουμε μία κοινή πορεία και δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε το μοντέλο των Ηνωμένων Πολιτειών. Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; Σε σχέση με το τριπλό σύστημα της Αφρικής, της Ασίας και της Αμερικής, δεν είμαστε παρά μόνο το τριπλό σημείο επαφής. Το μέγεθος μας συμπίπτει με τα σύνορα τους, όσον αφορά τις δεξαμενές έλξης. Παρόλα αυτά, η διαχρονική μας σταθερότητα συνεχίζει να μας εντυπωσιάζει. Το αληθινό πρόβλημα είναι το γιατί. Τώρα αν εξετάσουμε την Ευρώπη, ως ένα τοποστρατηγικό νοητικό σχήμα, το φαινόμενο της ύπαρξής μας δεν παραμένει ανεξήγητο και μάλιστα ενισχύει και το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή ότι είμαστε ενωμένοι μέσα στη διαφορετικότητά μας. Η απλοϊκή ένωση, δηλαδή η μονολιθική με το μοντέλο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, δεν μπορεί να λειτουργήσει κι η προσέγγισή της μας βάζει σε κίνδυνο αστάθειας, καθώς έγινε με το τρίτο ράιχ. Η δομή μας είναι βιώσιμη κι ανθεκτική διαχρονικά, όσο λειτουργούμε μέσω της διαφορετικότητας. Δεν προσπαθούμε να γίνουμε μόνο δεξαμενή, διότι θα αλλάξει η τοπολογία μας και συνεπώς η δομή μας. Το ισχυρό στοιχείο της Ευρώπης, την οποία όλοι αποκαλούν γηραιά ήπειρο, είναι η διαχρονικότητα. Κι η ανθεκτικότητά μας προέρχεται από την τοποστρατηγική μας.