ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ

Φίλοι βαμβακοκαλλιεργητές
Όπως θα θυμάστε οι παλαιότεροι, στο βαμβάκι γίνονταν παλιά από 5 μέχρι και 10 ψεκασμοί με εντομοκτόνα στην διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Εδώ και 15-20 χρόνια, με την βοήθεια του Οργανισμού Βάμβακος, σημειώθηκε στην περιοχή μας, μία σημαντικότατη πρόοδος. Ξεκίνησε από δω μία μεγάλη ανατροπή, σχετικά με όσα ίσχυαν στη φυτοπροστασία του βαμβακιού. Διδάχθηκαν οι παραγωγοί την τεράστια σημασία των ωφελίμων εντόμων και έμαθαν να τα προστατεύουν. Εκπαιδεύτηκαν να μην πανικοβάλλονται στη θέα της πρώτης προσβολής, αλλά να παρακολουθούν την εξέλιξή της, να έχουν επίγνωση του ανταγωνισμού μεταξύ επιβλαβών και ωφελίμων εντόμων που εξελίσσεται μέσα στο χωράφι τους και να προχωρούν σε χημική καταπολέμηση μόνο όταν η προσβολή έχει υπερβεί το οικονομικό επίπεδο (όταν, δηλαδή, η ζημιά είναι μεγαλύτερη από το κόστος και τις συνέπειες του ψεκασμού). Έμαθαν ότι οι βιαστικοί και άσκοποι ψεκασμοί προκαλούν, τις περισσότερες φορές, αντί ύφεσης, έξαρση των προσβολών.
Επιτεύχθηκε, έτσι, αυτό πού έμοιαζε ακατόρθωτο πριν γίνει πράξη: να περνούν, δηλαδή, οι χρονιές στο βαμβάκι, με ελάχιστους ή και καθόλου ψεκασμούς.
Στο σημείωμα αυτό, θα περιγράψουμε (υπενθυμίσουμε), με λίγα λόγια, πώς πρέπει να ενεργεί ο βαμβακοπαραγωγός σχετικά με την φυτοπροστασία του βαμβακιού. Όπως προαναφέρθηκε, βασικός στόχος είναι η διάσωση των ωφελίμων εντόμων, που για να επιτευχθεί επιβάλλεται η αποφυγή ψεκασμών με εντομοκτόνα τον κρίσιμο μήνα Ιούνιο, στις αρχές του οποίου τα ωφέλιμα έντομα (πασχαλίτσες κ.α.), εγκαταλείπουν τα σιταροχώραφα που ξεραίνονται (και στα οποία είχαν περάσει το χειμώνα και την άνοιξη) και εγκαθίστανται στις βαμβακοφυτείες. Ο μήνας αυτός συμπίπτει και με την περίοδο της έντονης αναπαραγωγής τους.
Έ τ σ ι:
1) Ξεκινώντας από την σπορά, ο παραγωγός πρέπει να εφαρμόζει σε επαρκή ποσότητα, διασυστηματικά κοκκώδη εντομοκτόνα εδάφους ή, ακόμα καλύτερα, να χρησιμοποιεί σπόρο επενδυμένο με εντομοκτόνο (Gaucho κ. ά.), για να εξασφαλίζει προστασία από το σιδηροσκώληκα αλλά και το θρίπα (νταμάρι) στην πρώτη περίοδο ανάπτυξης των βαμβακοφύτων. Αποφεύγουμε, έτσι, τον ψεκασμό για το νταμάρι που γίνονταν παλιά μέσα στον μήνα Ιούνιο και είχε αρνητικές επιπτώσεις στα ωφέλιμα έντομα. Αν ο παραγωγός παρέλειψε να εφαρμόσει κοκκώδες εντομοκτόνο ή παρά την εφαρμογή του εκτιμά ότι εκδηλώθηκε σοβαρή προσβολή θρίπα πού πρέπει να αντιμετωπισθεί με ψεκασμό, ο ψεκασμός αυτός πρέπει να γίνει μέχρι τα τέλη Μαΐου, πριν αρχίσει η μετακίνηση και εγκατάσταση των ωφελίμων εντόμων.
2) Στη συνέχεια πρέπει να αποφύγει τους ψεκασμούς τον κρίσιμο μήνα Ιούνιο. Ας δούμε ποια είναι τα προβλήματα που είναι πιθανόν να εμφανιστούν σ΄ αυτόν το μήνα και να προβληματίσουν τον παραγωγό για ψεκασμούς:
α) Ο Θρίπας: αναφερθήκαμε παραπάνω στο σωστό τρόπο αντιμετώπισής του.
β) Τον Ιούνιο, σχεδόν κάθε χρόνο, εμφανίζεται σε κάποιες φυτείες ήπια ή πιο έντονη προσβολή από αφίδες (ψείρες). Εδώ χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Πρέπει να αποφύγουμε τον ψεκασμό και να εμπιστευθούμε την ‘θεραπεία’ της προσβολής στα ωφέλιμα έντομα. Τα τελευταία, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, καθαρίζουν το χωράφι από την προσβολή, ενώ αντίθετα ο ψεκασμός με εντομοκτόνα, λόγω της τρομερής ζημιάς στα ωφέλιμα έντομα, οδηγεί τις περισσότερες φορές σε έξαρσή της. Ευτυχώς, η μεγάλη πλειοψηφία των βαμβακοπαραγωγών έχει κατανοήσει τα παραπάνω και δεν κάνει ψεκασμούς για την ψείρα. Σε χημικό ψεκασμό πρέπει να προβαίνουμε μόνο σε περιπτώσεις πολύ πρώιμων και έντονων προσβολών σε μικρά ή εξασθενημένα από διάφορες αιτίες φυτά (σηψιρριζίες κ.λ.π.), που δεν έχουν προοπτική ανάκαμψης.
γ) Ανάλογα προσεκτικοί και επιφυλακτικοί πρέπει να είμαστε και σε όσα ακούγονται τον Ιούνιο, για ζημιές από LYGUS. Πολλές φορές η πτώση των χτενιών που αποδίδεται στη δράση αυτού του εντόμου, οφείλεται σε φυσιολογικές αντιδράσεις των φυτών στις αυξομειώσεις της θερμοκρασίας ή της εδαφικής υγρασίας. Συνηθισμένη, επίσης, είναι η πτώση των χτενιών σε ζωηρές φυτείες με έντονη τάση για βλαστική ανάπτυξη, περίπτωση κατά την οποία αντί εντομοκτόνων πρέπει να μας απασχολήσει η έγκαιρη και σωστή εφαρμογή ανασχετικών (ΡΙΧ κ.α.). Μόνο σε περιπτώσεις διαπιστωμένα σοβαρών προσβολών από LYGUS και σταθμίζοντας πάντα τις επιπτώσεις στα ωφέλιμα έντομα, προχωρούμε σε ψεκασμούς.

Συμπερασματικά, αν συμπεριφερθούμε όπως περιγράψαμε παραπάνω και αποφύγουμε τούς ψεκασμούς κατά τον μήνα Ιούνιο, θα έχουμε δώσει την ευκαιρία στα ωφέλιμα έντομα να εγκατασταθούν και να πολλαπλασιασθούν απρόσκοπτα στα χωράφια μας. Βάζουμε έτσι το βασικό θεμέλιο για να εξελιχθούν ευνοϊκά τα πράγματα, αφού τα ωφέλιμα έντομα με την δράση τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν θα επιτρέψουν στους εχθρούς του βαμβακιού να εμφανίσουν έξαρση και υπάρχουν πολλές και βάσιμες πιθανότητες να περάσει η υπόλοιπη καλλιεργητική περίοδος χωρίς ψεκασμούς. Αντίθετα, τυχόν ψεκασμοί την περίοδο αυτή, εξολοθρεύουν τα ωφέλιμα έντομα και οδηγούν στον φαύλο κύκλο των επανειλημμένων ψεκασμών.

Φυσικά δεν εφησυχάζουμε επειδή δεν ψεκάσαμε τον μήνα Ιούνιο. Παρακολουθούμε συνεχώς τις φυτείες μας, έχουμε επίγνωση της δυναμικής ισορροπίας, της «μάχης» που γίνεται μέσα στο χωράφι μας ανάμεσα στους εχθρούς και τα ωφέλιμα έντομα, ανησυχούμε αλλά δεν πανικοβαλλόμαστε.
Παρακολουθούμε με ιδιαίτερη προσοχή και έχουμε το νου μας σε δύο βασικούς εχθρούς του βαμβακιού:
Τον τετράνυχο και το πράσινο σκουλήκι.

3) Τετράνυχος. Η προσβολή του ξεκινά, συνήθως, από τις άκρες των χωραφιών, όπου και διαχειμάζει στα χορτάρια των συνόρων. Ευνοείται από θερμό και ξερό καιρό και εμφανίζει έξαρση στο διάστημα από τις αρχές Ιουλίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου. Προσβάλλει ευκολότερα φυτά εξασθενημένα από διάφορες αιτίες (νεροκρατήματα, κακή ανάπτυξη, δίψα κ.λ.π.). Είναι εχθρός που σε έντονες προσβολές προκαλεί πολύ μεγάλες ζημιές (πρόωρη αχρήστευση του φυλλώματος, μέχρι και αποφύλλωση). Δεν ελέγχεται ικανοποιητικά από τα ωφέλιμα έντομα και, συνεπώς, δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε την αντιμετώπισή του στη δράση τους.
Μόλις διαπιστώσουμε σοβαρή προσβολή τετρανύχου, πρέπει άμεσα να ψεκάσουμε με ακαρεοκτόνα. Αν η προσβολή είναι περιορισμένη στις άκρες, ψεκάζουμε μόνο περιφερειακά το χωράφι (φροντίζοντας να ψεκάζονται και τα χορτάρια των συνόρων που αποτελούν εστία μόλυνσης), περιορίζοντας, έτσι, το κόστος και τις επιπτώσεις του ψεκασμού. Αν η προσβολή προχωρήσει στο εσωτερικό της φυτείας ή εξ αρχής εκδηλώθηκε διάσπαρτα στο εσωτερικό της, κάνουμε γενικό ψεκασμό. Ευτυχώς, τα ακαρεοκτόνα βλάπτουν, αλλά δεν εξολοθρεύουν εντελώς τα ωφέλιμα έντομα.
4) Πράσινο σκουλήκι . Ο σοβαρότερος εχθρός του βαμβακιού. Προσβάλλει το βαμβάκι, ουσιαστικά, σε δύο γενεές. Η πρώτη γενιά εμφανίζεται στα τέλη Ιουνίου μέχρι 15 Ιουλίου περίπου και η δεύτερη από τα τέλη Ιουλίου μέχρι τις 20 Αυγούστου περίπου. Το Σεπτέμβριο εμφανίζεται και μία τρίτη γενεά, που ελάχιστες φορές προκαλεί σοβαρό πρόβλημα. Ο Οργανισμός Βάμβακος εγκαθιστούσε, κάθε χρόνο, φερομονικές παγίδες με τις οποίες παρακολουθούσε την εμφάνιση και εξέλιξή του. Η υπηρεσία μας συνεχίζει την εγκατάσταση αυτού του δικτύου παγίδων, οι παρατηρήσεις του οποίου μας βοηθούν στον ακριβή χρονικά προσδιορισμό της κάθε γενεάς, ενώ μας επιτρέπουν και κάποια εκτίμηση για τον βαθμό επικινδυνότητας της προσβολής. Έντονη, επιδημική προσβολή εμφανίζεται περιοδικά. Στην περιοχή μας παρατηρήθηκε τις χρονιές 1983,1992,2000,2003 και 2008.
Το πράσινο σκουλήκι είναι εχθρός καταστρεπτικός. Τον αντιμετωπίζουμε με προσοχή αλλά και ψυχραιμία, σε στενή συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Ο βασικός κανόνας για την αντιμετώπισή του είναι: Προσεκτική και πυκνή παρακολούθηση των φυτειών στις περιόδους εμφάνισης των γενεών του και ψεκασμός (χωρίς δισταγμούς και καθυστερήσεις), μόνο όταν οι πληθυσμοί του υπερβούν το οικονομικό επίπεδο: όταν βρίσκουμε, δηλαδή, περισσότερα από 5 σκουλήκια στα 100 φυτά – ή πιο απλά, όταν βρίσκουμε, κατά μέσο όρο, ένα περίπου σκουλήκι σε κάθε μέτρο βαμβακοφυτείας.
Πιο καταστρεπτική είναι η γενεά του Αυγούστου, γιατί δεν υπάρχει χρόνος να αναπληρωθούν οι ζημιές. Το πως θα εξελιχθούν, όμως, τα πράγματα με το πράσινο σκουλήκι (ιδιαίτερα στην επικίνδυνη γενεά του Αυγούστου), εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς συμπεριφέρθηκε ο παραγωγός από την αρχή της καλλιεργητικής περιόδου. Τις περισσότερες χρονιές που δεν έχουμε επιδημικούς πληθυσμούς, η διάσωση των ωφελίμων εντόμων είναι αρκετή για να αποτρέψει την αύξηση των πληθυσμών του σκουληκιού πάνω από το οικονομικό επίπεδο και η καλλιεργητική περίοδος περνάει χωρίς ψεκασμούς. Η διάσωση και η αξιοποίηση των ωφελίμων εντόμων πρέπει να αποτελούν, λοιπόν, τη βασική μας επιδίωξη.
Πρέπει, επίσης, εκ των προτέρων να ξέρουμε, πριν προβούμε στον πρώτο ψεκασμό, πως οι χημικοί ψεκασμοί δεν αποτελούν την ‘τελική’ λύση. Δεν υπάρχει, δηλαδή, μία ‘χημική βόμβα’ που τη ρίχνουμε στο χωράφι, εξολοθρεύει όλα τα σκουλήκια και ησυχάζουμε. Όπως έχει διαπιστωθεί στην πράξη, και όταν οι ψεκασμοί καταστούν αναγκαίοι, αδυνατούν πολλές φορές να προσφέρουν ικανοποιητικό έλεγχο της προσβολής. Όσο, λοιπόν, οι πληθυσμοί του εντόμου είναι κάτω από το οικονομικό επίπεδο, αξιοποιούμε τη δράση των ωφελίμων εντόμων και δεν προχωρούμε σε ψεκασμό. Από την στιγμή, όμως, που χρειαστεί και γίνει ο πρώτος ψεκασμός και εξολοθρευτούν τα ωφέλιμα έντομα, πρέπει να παρακολουθούμε την εξέλιξη της προσβολής μέχρι την λήξη της γενεάς, για το πολύ πιθανό ενδεχόμενο της έξαρσης και της ανάγκης για επανάληψη του ψεκασμού.
Στο παραπάνω πλαίσιο, της συνεχούς μέριμνας για τα ωφέλιμα έντομα, πρέπει να αντιμετωπίζονται και οι λιγότερο σημαντικοί εχθροί του βαμβακιού, όπως οι ιασσίδες (τζιτζικάκι), αλευρώδης κ.λ.π.. Μόνο όταν οι πληθυσμοί τους είναι πολύ μεγάλοι και οι επιπτώσεις στην καλλιέργεια σημαντικές, πρέπει να παίρνουμε την απόφαση για ψεκασμό, συνεκτιμώντας πάντοτε και τον κίνδυνο έξαρσης άλλων εχθρών, που μπορεί να προκληθεί από την βλάβη των ωφελίμων εντόμων.
Φίλοι βαμβακοπαραγωγοί.
Απ’ όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, γίνεται φανερό ότι όσα ακούγονται, τον τελευταίο καιρό, για προστασία του περιβάλλοντος και ολοκληρωμένη καταπολέμηση των εχθρών στις καλλιέργειες, όσον αφορά το βαμβάκι και την περιοχή μας, ίσως και χωρίς να το έχουμε συνειδητοποιήσει απόλυτα, αποτελούν σε μεγάλο βαθμό πράξη εδώ και αρκετά χρόνια.
Μετά την κατάργηση του Οργανισμού Βάμβακος, το τμήμα μας, διάδοχη σε κάποιο βαθμό κατάσταση, συνεχίζει, στο μέτρο του δυνατού, την επιστημονική υποστήριξη της καλλιέργειας, με την ίδια νοοτροπία γεωπονικής δουλειάς μέσα στο χωράφι. Συνεργαστείτε μαζί μας και βοηθήστε να μην ακυρωθεί μία τόσο μεγάλη κατάκτηση στην φυτοπροστασία του βαμβακιού. Κατάκτηση που, ενώ συμπιέζει το κόστος (με την δραστική μείωση των ψεκασμών) ανεβάζει συγχρόνως και την παραγωγή (αφού οι φυτείες είναι υγιείς όλο το καλοκαίρι, χωρίς επιβάρυνση από μεγάλους πληθυσμούς εχθρών). Και όλοι καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικά είναι τα παραπάνω, πέραν των άλλων (περιβάλλον, υγεία κ.λ.π.) και από την πλευρά του κόστους, ιδιαίτερα μέσα στα νέα συμπιεσμένα περιθώρια κέρδους, που έφερε η νέα Κ.Α.Π., στην καλλιέργεια του βαμβακιού.


Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών
Δνση Αγροτικής Ανάπτυξης
Μάιος 2010 Τμήμα Βιομηχανικών, Ενεργειακών και
Αρωματικών Φυτών.
Τηλέφωνο: 23213- 55258, 55259, 55260, 55126